ΧΑΣΜΑ: Το μυστήριο του νησιού του Πάσχα και σχέση με τους αρχαίους Έλληνες

Το Νησί του Πάσχα βρίσκεται στο Νότιο Ειρηνικό, μεταξύ της Χιλής και της Ταϊτής. Διαμορφωμένο από μία σειρά ηφαιστειακών εκρήξεων, ήταν κατοικήσιμο μόνο από πουλιά και λιβελλούλες της θάλασσας για εκατομμύρια χρόνια. Οι απότομες πλαγιές του, κάποτε εθεάθησαν με μεγάλη ικανοποίηση από μια κουρασμένη ομάδα πολυνησιακών ναυτικών. Γιατί αυτοί οι ναυτικοί εγκατέλειψαν την αρχική τους χώρα, για πόσο καιρό έμειναν στο νησί του Πάσχα, ή γιατί έφυγαν τόσο απότομα, είναι μερικές ερωτήσεις στις οποίες δεν θα έχουμε ποτέ την απάντηση. Το νησί του Πάσχα είναι ένα από τα πιο......
απομονωμένα κατοικημένα νησιά στον κόσμο.

Το νησί ονομάζεται από τους σημερινούς ντόπιους κατοίκους, ως "Ράπα Νούι" (Rapa Nui), το οποίο σημαίνει στην γλώσσα τους "Μεγάλο Νησί". Βρίσκεται περίπου 3.700 χλμ δυτικά από τις δυτικές ακτές της Νοτίου Αμερικής (Χιλή), και 3.200 χλμ νοτιοανατολικά από την Γαλλική Πολυνησία. Έχει τριγωνικό σχήμα, έτσι όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα, και έχει τρεις κρατήρες από ηφαίστεια, έναν σε κάθε άκρη του.

Αν ρωτήσετε τους σημερινούς κατοίκους του νησιού, σχετικά με την ονομασία των αγαλμάτων, θα σας απαντήσουν ότι στην γλώσσα τους τα ονομάζουν: mata kita rane. Για να βρείτε ποιο είναι το περίεργο της υπόθεσης, εσείς το μόνο που έχετε να κάνετε, είναι να δείτε τι ομοιότητες έχει αυτή η ονομασία, με την ελληνική φράση:
Μάτια κοιτάνε ουρανό.
Δηλαδή: Τα μάτια που κοιτάνε τον ουρανό.

Είναι ασαφές γιατί οι κάτοικοι του νησιού του Πάσχα κατασκεύαζαν αγάλματα σε τέτοιο μεγάλο βαθμό. Το πως κατασκευάζονταν, είναι σχεδόν γνωστό. Κάθε άγαλμα φτιαχνότανε στο λατομείο. Η μαλακή ηφαιστειακή τέφρα ήταν τέλειο υλικό για τη γλυπτική αγαλμάτων. Χρησιμοποιούσανε μία σκληρότερη ηφαιστειακή πέτρα, για να σκαλίσουν το άγαλμα στον βράχο. Τελικά όταν ένα άγαλμα τελείωνε, αποκόπτονταν από τον βράχο και το μετακινούσανε προσεκτικά χρησιμοποιώντας τους γιγαντιαίους κορμούς των φοινίκων για να τα κυλούνε στο έδαφος. Στοιχείο της δυσκολίας της μετακίνησης των αγαλμάτων, είναι τα κατά μήκος των αρχαίων μονοπατιών σπασμένα και εγκαταλελειμμένα αγάλματα.

Πρόσφατες προσομοιώσεις υπολογιστών έχουν εμφανίσει ότι ένα μέσο άγαλμα θα μπορούσε να μετακινηθεί από το λατομείο σε απόσταση 10 χιλιομέτρων, σε λιγότερο από 5 ημέρες, χρησιμοποιώντας περίπου 70 άτομα. Οι θεωρία αυτή, τέθηκε πρόσφατα σε δοκιμή σε ένα επιτυχές πείραμα για να μετακινήσουν ένα αντίγραφο αγάλματος. Μόλις γινότανε η μετακίνηση, το άγαλμα τοποθετούνταν επάνω σε μεγάλες πλατφόρμες, με μία απίστευτη ακρίβεια στις συναρμολογήσεις των πετρών. Για δεκαετίες, ο ανταγωνισμός για να χτιστεί το μεγαλύτερο και καλύτερο άγαλμα ανέβαινε. Ο πολιτισμός είχε φθάσει στο αποκορύφωμά του. Και έπειτα κάτι πήγε τρομερά στραβά...

Η ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Οι πρώτοι σύγχρονοι άποικοι όταν ανακάλυψαν το νησί, αναρωτήθηκαν πώς κάποιος θα μπορούσε να έχει επιζήσει σε μια τέτοια περιοχή χωρίς ούτε ένα δέντρο. Πράγματι, αυτό ήταν ένα μυστήριο έως ότου τα πρόσφατα δείγματα που λήφθηκαν από τους κρατήρες, έδειξαν ότι το νησί ήταν δασώδες με γιγαντιαίους φοίνικες, οι οποίοι τώρα έχουν εκλείψει. Τα δέντρα κόπηκαν για ξυλεία, για τα σπίτια, για φωτιά, και τελικά για κυλίνδρους και μοχλούς για να κινήσουν τα αγάλματα. Με την απώλεια των δασών, το έδαφος άρχισε να διαβρώνεται. Οι καλλιέργειες άρχισαν να αποτυγχάνουν και οι κάτοικοι ξεκίνησαν έναν εμφύλιο πόλεμο για τα λιγοστά αγαθά που έμειναν. Πιθανόν οι νικητές να έτρωγαν τους νεκρούς εχθρούς τους για να κερδίσουν δύναμη, τα κόκαλα που βρίσκονται στο νησί φανερώνουν τα στοιχεία αυτού του κανιβαλισμού. Ο πολιτισμός και η κοινότητες του νησιού, που είχαν αναπτυχθεί επί 300 συνεχόμενα χρόνια, κατέρρευσαν. Δεν υπήρχε κανένα ξύλο στο νησί για να φτιάξουν βάρκες διαφυγής. Οι λίγοι επιζώντες του εμφύλιου πολέμου, άρχισαν να παίρνουν τα απομεινάρια του πολιτισμού τους και να δραπετεύουν. Ένα πράγμα άφησαν πίσω, τα αγάλματα.

1100 ΑΡΧΑΙΕΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΛΕΞΕΙΣ ΣΤΙΣ ΓΛΩΣΣΕΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΟΥ ΕΙΡΗΝΙΚΟΥ

Η επιστημονική υποψία ότι η πολιτιστική επίδραση των πανάρχαιων Ελλήνων θαλασσοπόρων στην Άπω Ασία, την Αυστραλία και την Πολυνησία – Μελανησία – Ινδονησία είναι υπαρκτή εδώ και αρκετό καιρό.Μία από τις σημαντικότερες αποδείξεις ήρθε από έναν ξένο ερευνητή, τον Γερμανό καθηγητή Γλωσσολογίας κ. Νόρς Σ. Γιόζεφσον (Nors S. Josephson), ο οποίος μετά από οκτάχρονη έρευνα συνόψισε τα πορίσματά του στο αγγλόγλωσσο βιβλίο «Greek Linguistic Elements in The Polynesian Languages – Hellenicum Pacificum» (= Ελληνικά Γλωσσικά Στοιχεία στις Πολυνησιακές Γλώσσες – Ελληνικός Ειρηνικός) εκδόσεως του ιστορικού Γερμανικού Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, 1987 στο οποίο παρέθεσε πίνακα από 808 αρχαίες Ελληνικές λέξεις, που οι ρίζες τους υπάρχουν στις Πολυνησιακές γλώσσες. Τον Νοέμβριο του 1999 κυκλοφόρησε η νέα έκδοση του βιβλίου του κ. Γιόζεφσον και πάλι από το Γερμανικό Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης στην Γερμανική γλώσσα. Στο νέο βιβλίο παρουσιάζονται 300 νέες λέξεις με Ελληνική ρίζα, πολλές από τις οποίες αποτελούν ονόματα της βοτανικής και ζωολογίας. Εκτενέστερα είναι και τα κεφάλαια που αφορούν την γραμματική και τον πολιτισμό, ενώ περιλαμβάνεται και νέο κεφάλαιο πάνω στην επιρροή της Ελληνικής μουσικής στην μουσική της Νήσου του Πάσχα. Επί πλέον γίνεται εκτενής αναφορά στον ρουχισμό, στα μαγειρικά σκεύη, στην θρησκεία, στην μυθολογία καθώς και στην κατασκευή πλοίων.

- Πως ανακαλύψατε τα ελληνικά γλωσσολογικά στοιχεία στις Πολυνησιακές γλώσσες;

- Ανέκαθεν είχα έντονο ενδιαφέρον για τον αρχαίο πολιτισμό της Νήσου του Πάσχα. Είχα επισκεφθεί το νησί κι αργότερα ταξίδεψα και στην Πολυνησία, όπου συγκέντρωσα ο ίδιος λεξικά και καταλόγους λέξεων των Πολυνησιακών γλωσσών. Αρκετοί μελετητές πρίν από εμένα, κυρίως γλωσσολόγοι, είχαν επισημάνει τις ασυνήθιστες και τις μη-Πολυνησιακής προελεύσεως λέξεις, οι οποίες παραμένουν στην σημερινή ομιλούμενη γλώσσα της Νήσου του Πάσχα. Έτσι αποφάσισα να συγκρίνω τις λέξεις αυτές με τις σημαντικότερες γλώσσες της Ασίας, Αμερικής και Ευρώπης συμπεριλαμβανόμενης και της αρχαίας Ελληνικής.

- Έχετε μελετήσει την ελληνική γλώσσα;

- Έχω σπουδάσει νέα ελληνικά και κατέχω βασικές γνώσεις ετυμολογίας και της γραμματικής δομής των αρχαίων Ελληνικών.

Οκτώ χρόνια μελετούσε τις γλώσσες του Ειρηνικού

- Από πού εκπηγάζει το ενδιαφέρον σας για μία τόσο εξειδικευμένη μελέτη;

- Ως γλωσσολόγος αλλά και ως μουσικός, γοητεύομαι από τους ηχητικούς τύπους και την χρήση των γλωσσών καθώς επίσης και από την μουσική ως «όχημα» της επικοινωνίας. Από τότε που επισκέφθηκα την Νήσο του Πάσχα το 1978, αποφάσισα να ερευνήσω την ομιλούμενη γλώσσα, ώστε να βρω πιθανές πολιτιστικές ρίζες του αρχαίου πολιτισμού της.

- Πόσα χρόνια αφιερώσατε στη σχετική μελέτη και ποια τα κύρια συμπεράσματά σας;

- Χρειάστηκα περίπου οκτώ χρόνια, για να ολοκληρώσω το πρώτο μου βιβλίο «Greek Linguistic Elements in The Polynesian Languages – Hellenicum Pacificum» το οποίο δημοσιεύθηκε το 1987. Στην συνέχεια και επί πέντε χρόνια εργάσθηκα για την νέα και αρκετά εμπλουτισμένη έκδοση του βιβλίου μου, το οποίο εκδίδεται αυτές τις μέρες και πάλι από το Γερμανικό Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης (C. Winter Universitatsverlag, Heidelberg, Germany). Τα κύρια συμπεράσματά μου συνοψίζονται, στο ότι οι ανατολικές Πολυνησιακές γλώσσες (κυρίως δε η γλώσσα της Νήσου του Πάσχα) έχουν ένα σημαντικό υπόστρωμα γραμματικής δομής και λέξεων, που έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελληνική γλώσσα και κυρίως σε αρχαϊκούς τύπους.(βλ. σχετικά την σελίδα "Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ"). Επί πλέον ο πολιτισμός της Νήσου του Πάσχα έχει πολλά αρχαία Ελληνικά αλλά και αιγυπτιακά πρωτότυπα, τα οποία αναφέρονται εκτενώς στην νεότερη έκδοση του βιβλίου μου.

Μέσω Περού – Βολιβίας έγινε η Ελληνική διείσδυση

- Πως εξηγείτε την Ελληνική πολιτιστική επίδραση στην Πολυνησία αλλά και στο Περού, στο οποίο επίσης αναφέρεστε;

- Οι φορείς του Ελληνικού πολιτισμού, οι οποίοι εποίκησαν την ανατολική Πολυνησία, προφανώς προήρχοντο από την περιοχή που βρίσκεται το σύγχρονο Περού και η Βολιβία, αφού ο πολιτισμός της Νήσου του Πάσχα έχει να επιδείξει πολυάριθμες ομοιότητες με τις προαναφερθείσες περιοχές κατά την προ των Ίνκας εποχή. Επί πλέον τα ρεύματα του Ωκεανού κινούνται σε νοτιοδυτική κατεύθυνση, από την ακτή του Περού προς την νοτιανατολική Πολυνησία. Αυτοί οι Ελληνόφωνοι κάτοικοι ομιλούσαν αρχαία Ελληνικά και επίσης μετέφεραν έναν αρχαϊκό Ελληνικό πολιτισμό (με πλήθος επιπρόσθετα αιγυπτιακά στοιχεία), ο οποίος θυμίζει την Κύπρο αλλά και νησιά των Κυκλάδων, όπως τη Νάξο και την Μήλο κατά την ίδια χρονική περίοδο.

- Αποκλείετε την περίπτωση η Ελληνική πολιτιστική επίδραση να είναι πολύ αρχαιότερη;

- Υπάρχουν και γλωσσολογικές και αρχαιολογικές αποδείξεις (οι οποίες παρουσιάζονται στην νέα έκδοση του βιβλίου μου), ότι κάλλιστα μπορεί να είχαμε πολλαπλές μεταναστεύσεις στο αρχαίο Περού και στην Νήσο του Πάσχα. Για παράδειγμα η αρχιτεκτονική των Ίνκας χρησιμοποιεί κατασκευές τοίχου «ζίγκ-ζάγκ» και τραπεζοειδής εισόδους, οι οποίες θυμίζουν τα Μυκηναϊκά πρωτότυπα. Έτσι είναι πιθανόν να υπήρξαν προ-αρχαίες μεταναστεύσεις Ελλήνων στην νότιο Αμερική.

- Πως εξηγείτε τη δυνατότητα εξαπλώσεως των Ελλήνων σε τέτοια κλίμακα στους πανάρχαιους χρόνους;

- Εποικισμοί Ελλήνων στην Σικελία, νότιο Ιταλία και σε τμήματα της Ισπανίας ήταν δυνατοί χάρη στις πολλές καινοτομίες στην κατασκευή πλοίων και στα συστήματα ναυσιπλοΐας> Επί πλέον το Ελληνικό εμπόριο κασσιτέρου με την Αγγλία (το οποίο εμφανίζεται να χρονολογείται το 1000 π.Χ.) εξοικείωσε τους Έλληνες θαλασσοπόρους με τα Στενά του Γιβραλτάρ (τα αποκαλούμενα «Στήλες του Ηρακλέους») και τις ακτές του Μαρόκου. Από το σημείο αυτό τα νοτιοδυτικά ρεύματα εύκολα μετέφεραν πλοία στην περιοχή της Καραϊβικής ή στα ανοιχτά της βορείου ακτής της Νότιας Αμερικής: μικρή απόσταση για τα προ των Ίνκας πολιτιστικά κέντρα του Περού και της Βολιβίας. (βλ. σχετικά την σελίδα "ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ")

Και επίδραση της αρχαιοελληνικής μουσικής

- Εντοπίσατε κοινά στοιχεία μεταξύ της Πολυνησιακής και Ελληνικής μουσικής;

- Το νέο μου βιβλίο περιέχει ένα κεφάλαιο για την αρχαία μουσική της Νήσου του Πάσχα, η οποία διασώθηκε από τον Ramon Campbell το 1960 και δημοσιεύθηκε στο βιβλίο του «La herencia musical Rapanui». Υπάρχουν πολλά παράλληλα στοιχεία μεταξύ της παλαιότερης μουσικής της Νήσου του Πάσχα και των μελωδιών των Nazca στο νότιο Περού αφ’ ενός και της αρχαιοελληνικής μουσικής αφ’ ετέρου.

- Ποιες οι αντιδράσεις της ακαδημαϊκής κοινότητας στην έκδοση του βιβλίου σας;

- Οι ελάχιστες αντιδράσεις της ακαδημαϊκής κοινότητας που δέχτηκα ήταν μικτές. Από την Ελλάδα ιδιαίτερα ενθουσιώδης ήταν η υποδοχή της μελέτης μου από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης κ. Τ. Καζάκη.

- Έχετε ταξιδέψει στην Ελλάδα; Ποια η γνώμη σας για την σύγχρονη Ελλάδα και τους Έλληνες;

- Ταξίδεψα στην Ελλάδα αρκετές φορές και στην Κύπρο τρεις. Κατά την γνώμη μου είναι καλό για την Ελλάδα το γεγονός ότι ανήκει στην ευρωπαϊκή κοινότητα. Ελπίζω ότι το πρόβλημα της Κύπρου θα βρει μία ειρηνική λύση, ώστε η Ελλάδα να μην είναι υποχρεωμένη να δαπανά μεγάλα ποσά για την άμυνά της. Προς την κατεύθυνση αυτή έχω καταγράψει και διανείμει σ’ όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη σχέδιο για ειρηνική επίλυση του Κυπριακού.

- Ποια η προσφορά της αρχαιοελληνικής σκέψης και του πολιτισμού;

- Ο Ελληνικός πολιτισμός έχει συνεισφέρει με μοναδικό τρόπο στην προαγωγή της φιλοσοφίας, των πολιτικών συστημάτων, της εκπαίδευσης και της τεχνολογίας. Έθεσε τις βάσεις για την δραματική τέχνη και την μουσική των δυτικών. Χωρίς τον Ελληνικό πολιτισμό δεν θα γνωρίζαμε τον πολιτισμό, όπως υπάρχει σήμερα.