1821: Μύθος η θαύμα; Παροιμίες και φράσεις του λαού - 1453μ.Χ έως και σήμερα- Τι μας εξιστορούν;

25 Μαρτίου 1821
Συμβολική ημερομηνία έναρξης της ελληνικής επανάστασης.
Ο επίσκοπος Παλαιών Πατρών Γερμανός ορκίζει τους επαναστάτες στη Μονή της Αγίας Λαύρας. Οι επαναστάτες είχαν εισέλθει από τις 23 Μαρτίου στην πόλη των Πατρών και κήρυξαν την επανάσταση στην πλατεία του Αγίου Γεωργίου. Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Παπαφλέσσας και ο Πετρόμπεης Μαυρομιχάλης απελευθερώνουν την Καλαμάτα από τους Τούρκους. 

Μας αφήνει άναυδους ο θυμόσοφος λόγος του λαού. Ακόμη και σήμερα που το ιστορικό του υπόβαθρο χάνεται ανεπίγνωστο,. Ο παροιμιώδης λόγος εξακολουθεί να ακούγεται από νεότερους και παλαιότερους.

<<Τουρκον ειδές, άσπρα ( νόμισμα) θέλει>>,

λέει ο λαός για τους φιλοχρήματους και  άπληστους ανθρώπους. Σ’ όλη την οθωμανοκρατια τίποτα δεν γίνονταν αν δεν δίνονταν το << μπαξις>>, από τις άπλες, καθημερινές κινήσεις, όπως να πάρει άδεια  να περάσει ο χριστιανός για την εκκλησία προσπερνώντας τον γενίτσαρο, που καρτερούσε στα σταυροδρόμια για να ταπεινώσει τους ραγιάδες, μέχρι την ανάληψη των δημοσιων αξιωμάτων – υπηρεσιών, που εξαγοράζονταν αδρότατα.

<< Για να ζήσει κάποιος ανάμεσα στους Τούρκους και ανταποκριθεί στις ανάγκες του, οφείλει , μόλις μπει στην επικράτεια τους, ν’ ανοίξει αμέσως το βαλάντιο του και να μην το κλείσει πριν φύγει>>. Γράφει στα 1591 ο Τσέχος διπλωμάτης  W.W.von Mitrowitz.

Οι σπαχήδες τιμαριούχοι, που εισέπρατταν τον φόρο σε χρήμα και είδος από τα χωριά που κατείχαν, μερικές φορές έφταναν στα άκρα , αρπάζοντας τα πάντα, κότες, φρούτα, χρήμα, ώστε οι χωρικοί μόλις που είχαν λίγο ψωμί. Κι έμεινε η παροιμία:

<< όπου γάιδαρος πεινά,  βρίσκει ο Έλλην να χορτάσει>>.

 Την παράλογη φορολόγηση των ψαράδων της λίμνης των Ιωαννίνων επί Αλή πάσα, απηχεί η παροιμία:

<< φάτε ματιά ψάρια και κοιλία περίδρομο>>.

Οι ψαράδες όφειλαν να πληρώνουν ένα γρόσι ανά οκα ψάρια, ποσό υπέρογκο. Και μη έχοντας να πληρώσουν, μπροστά στα έκπληκτα ματιά τους, άρπαζαν οι άνθρωποι του Αλη όλη την ψαρια. Κι οι φτωχοί ψαράδες έτρωγαν μονό με τα ματιά……

Για να σώσουν τα παιδιά τους  οι Έλληνες από το φόρο του αίματος, το φοβερό παιδομάζωμα, τα πάντρευαν  σε μικρή ηλικία η τα οδηγούσαν εξίσου μικρά στο μοναστήρι, γιατί και οι ιερωμένοι εξαιρούνταν από τη στρατολόγηση. Και συμβούλευαν :

<<Η μικρός μικρός παντρέψουν η μικρός καλογερέψου>>.

Για τους χριστιανούς ραγιάδες, οι Τούρκοι είχαν επινοήσει κάθε είδους φόρο. Από τους πιο παράξενους ήταν και ο φόρος για όσους ραγιάδες έτρεφαν μακριά κόμη, οι οποίοι έτσι

<< πλήρωναν τα μαλλιά της κεφαλης τους>>.

Ο κεφαλικός φόρος  έδωσε για τους ελαφρόμυαλους τη φράση:

<< τα μυαλά του και μια λίρα και του μπογιατζή ο κόπανος>>.

Ο Κιουλακ Βογιατζής, άνθρωπος άγριος, εισέπραττε τον κεφαλικό φόρο των Αθηναίων, μια χρυσή λύρα η δυο φλουριά κάθε εξάμηνο, απειλώντας τους μ’ ένα κόπανο. Για να έχουν το κεφάλι τους <<ήσυχο>>., οι ραγιάδες έπρεπε να πληρώσουν αμέσως. Καθώς όμως ο Βογιατζής δεν ξεχώριζε καλά τα νομίσματα, πολλοί τολμούσαν να τον ξεγελούν με μπρούτζινες δεκάρες καλά γυαλισμένες!

Υπέρβαιναν τις φοβερές  δυσκολίες οι υπόδουλοι καταφεύγοντας συχνά σε κατεργαριές……

Αλλά οι κατεργαριές δεν είναι παρά τα τεχνάσματα των κατεργάρηδων, των αλυσοδεμένων σκλάβων κωπηλατών στους πάγκους των κάτεργων, μικρών ιστιοφόρων πλοίων.

Κι όταν ο άνεμος έπεφτε, ηχούσε η φωνή

<< κάθε κατεργάρης στον πάγκο του>>,

για να συνεχίσει το κάτεργο ως κωπήλατο. Κι αν κάποιος ανυπότακτος

<< έκανε τον νταή>> η

<< άρχιζε τα <<νταηλίκια>>, δηλαδή τις παλληκαριές, << έβαζε το κεφάλι του στον τορβα>>. 

Τα κεφάλια των επισημότερων η των πιο επικίνδυνων θυμάτων αποστέλλονταν στον σουλτάνο, για να εκτεθούν έξω  από το σαράι. Πάντοτε σε τρίχινο τορβα αλειμμένο εσωτερικά με μέλι, για να συντηρούνται : 

η γνώση στην υπηρεσία της βαρβαρότητας…..

 Τουρκοκρατούμενοι οι Έλληνες, δεν είχαν μονό τους Τούρκους να αντιμετωπίσουν. Ο Λαμπρός Κατσώνης, τον Μάιο του 1790, είχε μόλις νικήσει τον τουρκικό στόλο κοντά στην Άνδρο, όταν τον πρόφτασε στόλος Αλγερινών και κατέστρεψε τα πλοία του. Και βγήκε ο πικρός λόγος :

<< σαν  σ’ αρέσει μπάρμπα- Λαμπρό , ξαναπέρνα από την Άνδρο>>.

Κι ενώ το << τουρκοπαιδευω>> σημαίνει τιμωρό σκληρότατα, αρκετές πικρές επικρεμαμενες απειλές θυμίζουν το τιμωρητικο πρωτόκολλο των Οθωμανών: 

<< θα σε γδάρω ζωντανό>>, 

<< θα φας ξύλο μετά μουσικής>> κ.α.

Αυτό το τελευταίο ήταν επινόηση του Αλή πάσα των Ιωαννίνων, που βασάνιζε τους δυστυχείς ραγιάδες υπό τους ήχους  πνευστών και τυμπάνων, για να μην ακούγονται οι οιμωγές. Την εκτέλεση των κατάδικων με απαγχονισμό η με ανασκολοπισμό θυμίζουν οι φράσεις :

<< άνθρωπος του σχοινιού και του παλουκιού>> ή

<< του παλουκιού και της φούρκας>>.

Απαξιώθηκες φράσεις όπως,

<< θα του κρεμάσουν τα κουδούνια>>,

θυμίζουν την διαπόμπευση, παλαιότερη πρακτική , με πολλές όμως οθωμανικές παραλλαγές. Μεταξύ αυτών και το κρέμασμα βαριάς μεγάλης  κουδούνας  η πολλών κουδουνιών απ’ τον τράχηλο του διαπομπευόμενου, τον οποίο έσερναν με το τσιγκέλι από την μύτη στους δρόμους περιπαίζοντας τον και χτυπώντας τα κουδούνια.

Και μόνον όποιος :

<< είχε μπάρμπα στην Κορώνη>>

κάποιο σημαίνον πρόσωπο μπορούσε να εξασφαλίσει, με πλούσια δώρα πάντα, κάποια χάρη, οποιαδήποτε. Κι αυτό, γιατί μπέης στην Κορώνη γινόταν κατά το έθιμο στενός συγγενής του Σουλτάνου. Κι έτσι ο πάσας της Τριπολιτσας,  γενικός διοικητής του Μόρια, δεν τολμούσε να παραβλέψει τις εισηγήσεις του.

Διαφορετικά όποιος δεν άντεχε τις καθημερινές ταπεινώσεις,

<< έβγαινε στο κλαρί>>.

Ο Θ. Κολοκοτρώνης είχε θεσπίσει τον

<< κλάδο( εξού  και κλαρί) των νεοφώτιστων>>,

στον οποίο ενέτασσε τους νέους που ζητούσαν κλέφτικη ζωή και τους εξασκούσε συστηματικά. Ενώ δεν έλειπαν και οι περιπτώσεις που μερικοί νεότεροι κλεφτές, σίγουροι για τις ικανότητες τους,

<< σήκωναν το δικό τους μπαϊράκι>> ( σημαία),

οργανώνοντας έτσι δικό τους καπετανάτο.

Ήταν μια ζωή ελεύθερη αλλά και γεμάτη κινδύνους και συχνά στοίχιζε:

<< κολοκοτρωνέικες αμαρτίες>>(= συμφορές ). 

Γράφει ο Τ. Βουρνας για τον Θ. Κολοκοτρώνη: <<…. Τελικά καταστάλαξε στην Ζάκυνθο. Είταν το έτος 1807.

Εκεί έκανε και τον λογαριασμό του αίματος που έδωσε η γένια του στον πρώτο γύρω του αγώνα: εικοσιπέντε Κολοκοτρωναίοι, αδέλφια και πρωτοξαδερφα, χωρίς να λογαριαστούν οι μακρινότεροι συγγενείς, ( που μαζυ μ’ αυτούς φτανανε τους εβδομήντα), δώνανε τη ζωή τους για τη λευτεριά της πατρίδας μέσα σε πενήντα χρόνια.

Πρώτη του δουλεία του Θοδωράκη να κάνει μνημόσυνο των σκοτωμένων. Ήρθε στην εκκλησία όλος ο λαός και μπροστά μπροστά οι Ρώσοι αξιωματικοί της κατοχής.

Ο Κολοκοτρώνης μπήκε στην εκκλησία κρατώντας στο κεφάλι του τον δίσκο με τα κόλλυβα. Κι όταν οι παπάδες άρχισαν να ψελλουν το << αιωνία η μνήμη>> ο λιονταρόψυχος κλέφτης δεν βάσταξε και τον πήραν  ποτάμι τα δάκρυα>>

Και θα είχαμε πολλά ακόμη να μνημονεύουμε εγκύπτοντας στους θησαυρούς της ίδιας της γλώσσας μας. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι οι παγιωμένες κατά την Τουρκοκρατία φράσεις διηγούνται για τους ραγιάδες μονό βάσανο και παντοειδή αντίσταση. Πως λοιπόν ν’ αμφισβητήσει κάνεις; 

Δειτε το  video

ΠΗΓΗ:1821Παροιμιες και φρασεις του λαου,Σελ.156 – 161,Αθηνα Χ. Αλεξιου /http://www.youtube.com/watch?v=2tFJCqkmcgk&list=UUotgtBk9X0cYzMT7AbqMn9w&index=1&feature=plcp