ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ

Επειδή η θρησκεία είχε εισχωρήσει σε κάθε πλευρά της ζωής των αρχαίων Ελλήνων,
οι σπουδαιότερες αξίες τους ήταν  θρησκευτικές. Η θρησκεία τους ήταν <<πολυθεϊστική>>
και περιελάμβανε μια μεγάλη ποικιλία από θεότητες με ξεχωριστή προσωπικότητα και
ανθρωπινή μορφή.
Τις  θεότητες  αυτές τις διακρίνουμε σε τρία είδη:

α). τις ουράνιες θεότητες,

β) τις  χθόνιες θεότητες,

γ) τους ήρωες.

Οι ουράνιες θεότητες ηταν οι κύριες θεότητες της αρχαίας ελληνικής θρησκείας. Ήταν γνωστές  με το όνομα << Ολύμπιοι θεοί>>, επειδή ο κόσμος φαντάζονταν ότι ζούσαν στον Όλυμπο και ήταν δώδεκα στον αριθμό. Όλες μαζί αποτελούσαν   μια μεγάλη οικογένεια, αλλά κάθε μια από αυτές είχε τις δικες της ιδιότητες και αντιπροσώπευε μια από τις όψεις της ανθρώπινης ζωής η του φυσικού κόσμου.
Ήταν:

 Ο Ζευς, ο πατέρας των θεών, ο θεός που όριζε τις καιρικές συνθήκες και έστελνε τις βροντές και τις αστραπές.

          
       Η  Ήρα,  αδελφή και γυναίκα του Δια, προστάτιδα του θεσμού του γάμου.

       










    
        Ποσειδώνας, αδελφός του Δια, θεός της θάλασσας, των σεισμών και  των αλόγων.

       


          Η Δήμητρα, αδελφή του Δια, θεά όλων των σπαρτών, της βλάστησης και της γονιμότητας.   

   
               Απόλλωνας, γιος του Δια, θεός με πολυάριθμες λειτουργίες, όπως η θεραπεία, η κάθαρση, η προφητεία, η ποίηση και η μουσική, αλλά και αυτός που έστελνε τις επιδημίες.

        

          Άρτεμις, κόρη του Δια και αδελφή του Απόλλωνα, παρθένα θεά του κυνηγιού, που προστάτευε ιδίως τις γυναίκες στις μεταβατικές περιόδους της ζωής τους, από την παρθενική ηλικία στην ηλικία γάμου. Ήταν επίσης θεά του τοκετού και προστάτιδα των παιδιών.



 

      



           Ο Άρης, γιος του Δια και της  Ήρας, θεός του πολέμου.

    

      


      Η Αφροδίτη, κόρη του Δια, θεά του έρωτα.

          Ο Ερμής, γιος του Δια, ο αγγελιοφόρος θεός, στις πολλές λειτουργίες του οποίου συμπεριλαμβάνονταν η καθοδήγηση των  ταξιδιωτών και των ψυχών των νεκρών, η οριοθέτηση των αγρών και η προστασία των  κοπαδιών και της αγέλης. 
      

     


              Η Αθήνα, που γεννήθηκε από το κεφάλι του Δια, παρθένα θεά των τεχνών, π.χ της υφαντικής, και ατρόμητη στον πόλεμο.

   

    


          Ο Ήφαιστος, γιος της Ήρας, θεός της φωτιάς, των σιδηρουργών και των τεχνιτών.



 

      


               Η Εστία, αδελφή του Δια, θεά της οικογενειακής εστίας. Τη θέση της στο <<Δωδεκάθεο>> καταλάμβανε μερικές φορές.

      





     

        


        Ο Διόνυσος, γιος του Δια και θεός του κρασιού.

 

 Όλες αυτές οι θεότητες  μπορούσαν να πάρουν επίθετα η τίτλους, ανάλογα με τις διάφορες μορφές η υποστάσεις  που μπορούσαν να λάβουν προσωποποιώντας ένα λατρευτικό η μυθικό στοιχείο τους. Με τον τρόπο αυτό, δημιουργήθηκαν  περισσότερες ειδικές θεότητες, όπως ο Ξένιος Ζευς               (<< προστάτης των ξένων>> και θεός της φιλοξενίας), ο Ζευς ο Ερκειος ( << ο προστάτης της οικιακής αυλής>>) η η Αθηνά  Πολιάς         ( << προστάτιδα της πόλεως>>).

ΑΔΗΣ

    Οι αρχαίοι Έλληνες διέκριναν σαφώς τους ουράνιους θεούς τους από τιε χθόνιες θεότητες, οι οποίες ανήκαν στην γη και στον κάτω κόσμο (Αδη) και ήταν είτε θεοί είτε μυστηριώδης  πλάσματα με θεϊκή δύναμη (δαίμονες) . Οι χθόνιες  θεότητες είχαν σχέση με την ευημερία αλλά και με τον όλεθρο των ανθρώπων και έπρεπε να εξευμενιστούν με τις κατάλληλες  ιεροτελεστίες, οι οποίες διέφεραν από αυτές που χρησιμοποιούνταν στη λατρεία των ουρανίων θεών.

 ΠΕΡΣΕΦΩΝΗ

Ο κατεξοχήν  χθόνιος θεός ήταν ο Αδης, ο βασιλιάς του Κάτω Κόσμου. Άλλες χθόνιες  θεότητες ήταν  η Περσεφόνη η Κόρη (γυναίκα του Αδη), η Εκάτη, η το χθόνιο αντίστοιχο μερικών ουράνιων θεών, όπως ο Χθόνιος  Ερμής (ο ψυχοπομπός), ο Χθόνιος  Ζευς, η Δήμητρα η Χθόνια κ.α. Στους  δαίμονες συγκαταλέγονταν οι Τιτάνες , οι Ευμενίδες, η Ερινύες, η Γοργώ  Μέδουσα κ.α.   

ΗΡΑΚΛΗΣ

ΑΣΚΛΗΠΙΟΣ

ΘΗΣΕΑΣ

Ένα πλήθος από ήρωες συμπλήρωνε το θεϊκό σύμπαν των αρχαίων  Ελλήνων. Οι ήρωες η      << ημίθεοι>> (διότι θεωρούνταν ότι κατείχαν μια θέση μεταξύ ανθρώπων και θεών) ήταν άνθρωποι οι όποιοι είχαν ζήσει κάποια στιγμή στo εγγυς η στο απώτατο παρελθόν και στους οποίους είχε δοθεί θεϊκή υπόσταση λογω των ανδραγαθημάτων τους  κατά την διάρκεια της ζωής τους αλλά και λογω των ευεργετικών δυνάμεων που πίστευαν ότι κατείχαν μετά θάνατον. Το κέντρο της ηρωικής λατρείας ήταν ο τάφος του ήρωα (ηρωον ) , τα πρώτα δείγματα  ηρωικής λατρείας σε τάφους  χρονολογούνται από το δεύτερο μισό του 8^ου αι π.Χ. και συνδέονται με την γένεση της πόλεως. Στην  πλειοψηφία τους, οι ήρωες  ταυτίζονταν με μια ορισμένη  τοποθεσία και κάθε τοπικός ήρωας  θεωρούνταν ο προστάτης  η πρόγονος και ιδρυτής  μιας συγκεκριμένης  οικογένειας η  κοινωνικής ομάδας. Ένας μικρός όμως αριθμός σημαντικών ηρώων δεν  περιορίζονταν σε μια τοποθεσία, αλλά ήταν κρατικοί και τιμονταν με λαμπρές γιορτές, ισότιμες με αυτές των Ολύμπιων θεών, στο πλαίσιο της πόλης ( όπως ο Θησέας στην Αθήνα), η ακόμα και  Πανελλήνιοι και είχαν τους δικούς τους ναούς και τα δικά τους ιερά, όπου λατρεύονταν σαν πραγματικοί θεοί ( όπως ο Ηρακλής και ο Ασκληπιός ).

Εκτός από όλες αυτές τις θεότητες, οι οποίες ήταν σαφώς ελληνικές, όποια και αν ήταν η απώτατη καταγωγή τους, μια σειρά από άλλες, ξένες θεότητες. Έγιναν εύκολα αποδεκτές από την <<πολυθεϊστική>> αρχαία ελληνική θρησκεία  ήδη από τον 5^ο αι π.Χ. ( όπως η Κυβέλη, η Μεγάλη  Μητέρα των θεών, από τη Φρυγία της Ανατολής). Κατά την ελληνιστική και ρωμαϊκή εποχή πολλές ανατολικές  θεότητες (όπως η Αιγύπτια  θεά Ίσις) είχαν σημαντικές λατρείες στον ελληνικό κόσμο. Οι αρχαίοι Έλληνες συνήθιζαν να ταυτίζουν τις ξένες θεότητες που υιοθετούσαν με μια ελληνική θεότητα, η οποία είχε παρόμοιες ιδιότητες ( έτσι, τόσο η Κυβέλη όσο και η Ίσις έτειναν να ταυτίζονται με τη Δήμητρα, διότι όλες τους  ήταν θεές της γονιμότητας.

ΚΥΒΕΛΗ

ΙΣΙΣ

ΕΚΑΤΗ

ΓΟΡΓΩ ΜΕΔΟΥΣΑ

 Εισαγωγη στον Ελληνικο πολιτισμο, Τομος Β, Σημαντικοι σταθμοιτου Ελληνικου πολιτισμου, Κεφαλαιο 1, Οι  αξιες των αρχαιων ελληνων, Θρησκευτικες αξιες, Ενοτητα 1.1.1, Το αντικειμενο της αρχαιας ελληνικης θρησκειας Α. Κουκουζελης, σελ.27-29.